Maýmyn wirusynyň molekulýar kesgitleme toplumy (Real wagt PCR)

Monkeypox wirusy näme?

Maýmyn, wirusly zoonozdyr (wirus adamlara haýwanlardan ýokaşýar), kliniki taýdan has agyr bolmasa-da, geçmişde kesel alamatlarynda ýüze çykýan alamatlara meňzeýär.1980-nji ýylda garynjanyň ýok edilmegi we çüýşe sanjymynyň soňlanmagy bilen maýmynlar jemgyýetiň saglygy üçin iň möhüm ortopokswirus hökmünde ýüze çykdy.Maýmynlar, esasan, merkezi we günbatar Afrikada, köplenç tropiki ýagyş tokaýlaryna ýakyn ýerlerde ýüze çykýar we şäher ýerlerinde has köp ýüze çykýar.Haýwanlaryň öý eýelerine gemrijiler we adam däl primatlar girýär.

Geçiriş
Haýwanlardan adama (zoonotik) ýokaşma, gan, beden suwuklyklary ýa-da ýokaşan haýwanlaryň kesilen ýa-da mukozal zeperleri bilen göni aragatnaşykdan bolup biler.Afrikada maýmyn wirusynyň ýokaşandygynyň subutnamasy köp haýwanlarda arkan garaguşlary, agaç garaguşlary, Gambiýaly syçanlar, umumy ýaşaýyş jaýy, dürli maýmynlar we başgalar tapyldy.Gemrijiler iň ähtimal bolsa-da, maýmynlaryň tebigy suw howdany entek kesgitlenmedi.Infectedeterlik bişirilmedik eti we ýokaşan haýwanlaryň beýleki haýwan önümlerini iýmek töwekgelçilik faktorydyr.Tokaýly ýerlerde ýa-da onuň golaýynda ýaşaýan adamlar ýokaşan haýwanlara gytaklaýyn ýa-da pes derejeli täsir edip bilerler.

Adamdan adama geçiş, dem alyş sekresiýalary, ýokaşan adamyň deri zeperlenmeleri ýa-da ýakynda hapalanan zatlar bilen ýakyn aragatnaşykda bolup biler.Damja dem alyş bölejikleriniň üsti bilen geçmek, adatça, uzak wagtlap ýüzbe-ýüz bolmagy talap edýär, bu bolsa saglyk işgärlerini, öý hojalygyny we işjeň ýagdaýlaryň beýleki ýakyn aragatnaşyklaryny has uly howp astynda goýýar.Şeýle-de bolsa, jemgyýetde iň uzyn resminamalaşdyrylan zynjyr soňky ýyllarda yzygiderli adama ýokaşýan 6-dan 9-a çenli ýokarlandy.Bu, çüýşe sanjymynyň bes edilmegi sebäpli ähli jemgyýetlerde immunitetiň peselmegini görkezip biler.Şeýle hem plasentanyň üsti bilen eneden düwünçege (dogabitdi maýmynlara sebäp bolup biler) ýa-da dogulanda we soň ýakyn aragatnaşykda bolup biler.Closeakyn fiziki aragatnaşyk ýokaşmak üçin belli töwekgelçilik faktory bolsa-da, maýmynlaryň jyns ýollary arkaly ýörite geçip biljekdigi entek belli däl.Bu töwekgelçilige has gowy düşünmek üçin gözlegler zerurdyr.

Diagnoz
Göz öňünde tutulmaly kliniki diferensial diagnoz, towuk, gyzamyk, bakterial deri ýokançlyklary, gabyk, sifilis we derman bilen baglanyşykly allergiýa ýaly beýleki dökülme keselleri öz içine alýar.Keseliň prodromal döwründe limfadenopatiýa maýmynlary towuk ýa-da çüýşe keselinden tapawutlandyrmak üçin kliniki aýratynlyk bolup biler.

Maýmyn keselinden şübhelenýän bolsa, saglyk işgärleri degişli nusga ýygnamaly we degişli ukyply laboratoriýa howpsuz eltmeli.Maýmynlaryň tassyklanmagy nusganyň görnüşine we hiline we laboratoriýa synagynyň görnüşine baglydyr.Şeýlelik bilen, nusgalar gaplanylyp, milli we halkara talaplara laýyklykda iberilmelidir.Polimeraza zynjyryň reaksiýasy (PCR), takyklygyny we duýgurlygyny göz öňünde tutup, ileri tutulýan laboratoriýa synagydyr.Munuň üçin maýmynlar üçin iň amatly anyklaýyş nusgalary deriniň zeperlenmelerinden - wezikulalardan we pustulalardan üçek ýa-da suwuklyk, gury gabyklardyr.Mümkin bolan ýerlerde biopsiýa mümkin.Lezion nusgalary gury, steril turbada (wirusly transport serişdesi ýok) we sowukda saklanmalydyr.PCR gan barlaglary, adatça simptomlar başlanandan soň nusga ýygnamagyň wagtyna görä wirusyň gysga dowamlylygy sebäpli netijesizdir we näsaglardan yzygiderli ýygnamaly däldir.

Salgylanma: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/monkeypox