Wiruslaryň köpüsiniň genom yzygiderliligi belli boldy.Wirus DNK ýa-da RNK segmentleri bilen gibridlemek üçin döredilen DNK-nyň gysga segmentleri bolan nuklein kislotasy zondlary.Polimeraza zynjyryň reaksiýasy (PCR) wirus tapmagyň has täsirli usulydyr.Golaýda ýokary geçiş anyklaýyş usullary işlenip düzüldi.
A. Nuklein kislotasynyň gibridizasiýa usuly
Nuklein kislotasynyň gibridizasiýasy, esasan Günorta blotlama (Günorta) we Demirgazyk blotting (Demirgazyk), wirusy anyklaýyş pudagynda çalt ösýän täze usuldyr.Gibridizasiýa barlagynyň esasy, goşmaça wirus DNK ýa-da RNK segmentleri bilen gibridlemek üçin döredilen DNK-nyň gysga böleklerini (“zond” diýilýär) ulanmakdyr.Heatingyladyş ýa-da gidroksidi bejermek bilen, iki hatar maksatly DNK ýa-da RNK bir hatara bölünýär we soňra berk diregde hereketsiz bolýar.Ondan soň maksat maksat DNK ýa-da RNK bilen goşulýar we gibridlenýär.Synagyň izotop ýa-da radioaktiw däl nuklid bilen bellik edilendigi sebäpli, maksatly DNK ýa-da RNK awtoradiografiýa ýa-da biotin-awidin ulgamy arkaly kesgitlenip bilner.Wirus genomlarynyň köpüsiniň klonlaşdyrylandygy we yzygiderliligi sebäpli, wirusyň aýratyn yzygiderliligini nusgadaky synag hökmünde ulanyp bolýar.Häzirki wagtda gibridizasiýa usullary aşakdakylary öz içine alýar: öýjüklerdäki situ gibridizasiýa, DNK blot (DNK) (Günorta blot) we RNK blot (RNA) (Demirgazyk blot).
B.PCR tehnologiýasy
Soňky ýyllarda duýgur däl ýa-da ösdürip ýetişdirilmedik wiruslary barlamak üçin PCR esasynda in vitro nuklein kislotasyny güýçlendirmek usullary döredildi.PCR in vitro polimeraza reaksiýasy bilen belli bir DNK yzygiderliligini sintez edip bilýän usuldyr.PCR prosesi üç basgançakly ýylylyk siklini öz içine alýar: denaturasiýa, anneal we uzalma temperatureokary temperaturada (93 ℃ ~ 95 ℃), iki hatar DNK iki sany DNK hataryna bölünýär;soňra pes temperaturada (37 ℃ ~ 60 ℃), goşmaça DNK segmentlerine iki sany sintezlenen nukleotid primeri;Taq fermenti (72 ℃) üçin degişli temperaturada täze DNK zynjyrlarynyň sintezi, goşmaça DNK-ny şablonlar we ýekeje nukleotidler hökmünde material hökmünde ulanyp başlaýar.Şonuň üçin her siklden soň bir DNK zynjyry iki zynjyrda güýçlendirilip bilner.Bu prosesi gaýtalap, bir siklde sintez edilen her DNK zynjyry indiki siklde şablon hökmünde ulanylyp bilner we her siklde DNK zynjyrlarynyň sany iki esse artýar, bu bolsa PCR önümçiliginiň 2n tizlik bilen güýçlendirilendigini aňladýar.25-30 aýlawdan soň PCR önümçiligi elektroforez arkaly kesgitlenýär we aýratyn DNK önümlerini UV ýagtylygynda (254nm) synlamak bolýar.Aýratynlygy, duýgurlygy we amatlylygy üçin PCR, HCV, AIW, CMV we HPV ýaly köp wirus ýokançlygynyň kliniki diagnozynda kabul edildi.PCR örän duýgur bolany üçin virus wirus DNK-ny fg derejesinde kesgitläp bilýändigi sebäpli, operasiýa ýalňyş polo positiveitel bolmazlyk üçin gaty seresaplylyk bilen geçirilmelidir.Mundan başga-da, nuklein kislotasynyň synagynyň oňyn netijesi, nusgada janly ýokanç wirusyň bardygyny aňlatmaýar.
PCR tehnikasynyň giňden ulanylmagy bilen dürli synag maksady bilen PCR tehnikasynyň esasynda täze usullar we usullar işlenip düzülýär.Mysal üçin, hakyky wagt mukdarda PCR wirus ýüküni kesgitläp biler;in situ PCR dokumalarda ýa-da öýjüklerde wirus ýokaşmasyny kesgitlemek üçin ulanylýar;Öýlenen PCR PCR-iň aýratynlygyny artdyryp biler.Olaryň arasynda hakyky wagt mukdar PCR has çalt işlenip düzüldi.TaqMan gidroliz zondy, gibridizasiýa zondy we molekulýar maýak zondy ýaly köp täze usul, kliniki gözleglerde giňden ulanylýan real wagt mukdar PCR tehnikasyna birleşdirildi.Näsaglaryň beden suwuklygyndaky wirus ýüküni takyk kesgitlemekden başga-da, bu usul neşe çydamly mutanty ýüze çykarmak üçin hem ulanylyp bilner.Şonuň üçin hakyky wagt mukdar PCR esasan bejeriş täsirine baha bermekde we neşe serişdelerine çydamlylyk gözegçiliginde ulanylýar.
C. Wirusly nuklein turşulyklaryny ýokary derejede kesgitlemek
Täze ýüze çykýan ýokanç kesellere çalt diagnoz goýmak zerurlyklaryny kanagatlandyrmak üçin DNK çipleri (DNK) ýaly ýokary geçişli kesgitleme usullary döredildi.DNK çipleri üçin ýörite zondlar sintez edilýär we gaty ýokary dykyzlykda ownuk kremniy çiplere birikdirilip, nusga bilen gibridlenip bilinjek DNK barlag mikroarraýyny (DNK) emele getirýär.Gibridizasiýa signalyny konokok mikroskop ýa-da lazer skaneri arkaly şekillendirip bolýar we kompýuter tarapyndan hasam işlenip bilner we dürli genlere degişli ägirt uly maglumatlary alyp bolýar.DNK çipiniň iki görnüşi bar.“Sintez çipi” aşakdaky ýaly: aýratyn oligonukleotidler çiplerde göni sintez edilýär.Anotherene biri DNK howuz çipidir.Klonlaşdyrylan genler ýa-da PCR önümleri slaýdda tertipli çap edilýär.DNK çip tehnologiýasynyň artykmaçlygy, köp mukdarda DNK yzygiderliligini bir wagtda ýüze çykarmakdyr.Patogen kesgitleme çipiniň iň soňky wersiýasy birbada 1700-den gowrak adam wirusyny kesgitläp biler.DNK çip tehnologiýasy adaty nuklein kislotasynyň gibridizasiýa usullarynyň meselelerini çözdi we wirus diagnozynda we epidemiologiki gözleglerde örän giň ulanylýar.
Iş wagty: 23-2020-nji dekabry